همان‌طوری که کودکان از جهت شخصیت با یکدیگر اختلاف دارند، عادت خوابیدن آنان نیز کاملاً متفاوت است. بسیار حائز اهمیت است که والدین بدانند هیچ‌گونه پیش تصور و انتظاری در مورد کودک متولد نشده خود به‌ویژه در مورد روش خوابیدن او نباید داشته باشند، مادری با خستگی می‌گفت: قبل از تولد فرزندم فکر می‌کردم نوزاد ما نیز مانند سایر نوزادان غذا می‌خورد و می‌خوابد.
عادات خواب کودکان با بزرگسالان تفاوت دارد. اکثر کودکان شب‌ها نمی‌خوابند. آنان فرق شب و روز را نمی‌دانند، فقط گاه‌گاهی از خواب برمی‌خیزند و غذا می‌خورند. یکی از اولین چیزهایی که باید در مورد خواب نوزادان و نحوۀ برخورد با آن‌ها بدانید این است که نوزاد فطرتاً هر کاری مایل باشد انجام می‌دهد.
در اینجا تفاوت‌های خواب کودکان و بزرگسالان را ذکر می‌کنیم. خواب دارای مراحل گوناگونی است، از خواب خیلی سبک تا خیلی عمیق. برای سهولت فهم، خواب را فقط به دو مرحله تقسیم می‌کنیم:
– خواب سبک (REM یا خوابی که چشم‌ها در آن حرکت می‌کنند)
– خواب عمیق (یا خواب غیر REM)
چنانچه شما به کودک خوابیده خود نگاه کنید، مسلماً متوجه خواهید شد که در کدام مرحله از خواب است. در حالت خواب سبک که فعال‌تر است، پیچ‌وتاب می‌خورد، حرکات تنفسی او نامنظم است و گاهی چشم‌هایش نیم‌بسته می‌ماند. اگر پلک او را بلند کنید، متوجه خواهید شد که مردم چشم‌های او حرکت می‌کند.
به این دلیل است که خواب سبک را خواب حرکت سریع چشم یا REM می‌نامند. زمانی که نوزاد در حالت خواب عمیق است، بدنش آرام، تنفس او منظم و دست‌وپایش در دو طرف بدن او رهاشده است و به‌آسانی بیدار نمی‌شود.
مدتی زمانی که کودکان و بزرگسالان در این مرحله از خواب به سر می‌برند با یکدیگر تفاوت دارد. فقط 20 تا 25 درصد از مجموع زمان خواب بزرگسالان در مرحله خواب سبک و بقیه در خواب آرام یا عمیق می‌گذرد.
در مورد اطفال وضعیت کاملاً برعکس است. نوزادان بیش از 80 درصد از زمان خواب را در خواب سبک می‌گذرانند. درصد زمان خواب عمیق به‌تدریج افزایش می‌یابد تا جایی که در حدود سه‌سالگی مراحل خواب کودکان تقریباً شبیه بزرگسالان می‌شود. یعنی بیشتر در خواب عمیق به سر می‌برند.
دورۀ خواب کودکان کوتاه‌تر از بزرگسالان است.
دوره خواب کودکان و بزرگسالان در تمام مدت شب دائماً از مرحلۀ سبک به مرحلۀ عمیق و برعکس تغییر می‌یابد. دورۀ خواب بزرگسالان در حدود 90 دقیقه است. بنابراین مرحلۀ خواب سبک 4 بار در شب است. دوره خواب در نوزادان کوتاه‌تر و در حدود 60 دقیقه است. بنابراین دورۀ خواب سبک نوزادان، نزدیک دو برابر بزرگسالان است.
زمان آسیب‌پذیری مرحله‌ای است بین خواب سبک و عمیق که شخصِ خوابیده به‌آسانی بیدار می‌شود. ازآنجایی‌که دوره‌های خواب نوزادان بیشتر است، بنابراین زمان آسیب‌پذیری نیز بیشتر است. درنتیجه تعداد دفعات بیداری او نیز بیشتر خواهد بود.
طریقۀ به خواب رفتن کودکان با بزرگ‌ترها فرق دارد.
زمانی که بزرگ‌ترها می‌خوابند به‌سرعت به خواب عمیق فرو می‌روند و دیگر مراحل طولانی انتقال از خواب سبک به عمیق را نمی‌گذرانند. به‌عبارت‌دیگر بزرگ‌ترها آسان‌تر به خواب می‌روند. نوزادان با برنامه‌ریزی ابتدا وارد مرحله خواب عمیق می‌شوند. اگر در این حالت که مرحله بین خواب سبک و سنگین است مزاحمتی برای خواب آن‌ها ایجاد شود (مثلاً یک‌صدای بلند) به‌سرعت بیدار می‌شوند.
در این شرایط خوابانیدن مجدد آن‌ها بسیار دشوار است. مخصوصاً در مورد کودکانی که روی دست می‌خوابند؛ آن‌قدر باید آن‌ها را گرداند تا به خواب عمیق فرو روند. اگر طفل کمی بزرگ‌تر باشد بدون اینکه بیدار شود از مرحله خواب سبک مستقیماً به خواب عمیق فرو می‌رود.
بچه‌های بزرگ‌تر زودتر آرام می‌گیرند و می‌توان آنان را روی تختخواب گذارد تا خودشان بخوابند. سن افزایش خواب عمیق در کودکان مختلف متفاوت است ولی معمولاً از سن سه‌سالگی به بعد شروع می‌شود. دانستن این حقیقت که نوزادان پس از خواب سبک به خواب عمیق فرو می‌روند شما را ملزم می‌کند که چند نکته را برای طولانی‌تر و راحت‌تر شدن خواب آن‌ها رعایت کنید.
کودک را تنها در رختخواب رها نکنید تا بخوابد، بلکه مادرانه و پدرانه او را بخوابانید. ازآنجایی‌که نوزاد به‌آسانی از خواب سبک بیدار خواهد شد بنابراین باید به‌آرامی و با ملایمت به او کمک کنید از مرحلۀ خواب سبک بگذرد و به خواب عمیق فرو رود. اگر توقع دارید کودک بیدار خود را در رختخواب بخوابانید، به پشت او بزنید، شب‌به‌خیر بگویید و چراغ را خاموش کنید و او هم بدون هیچ‌گونه مقاومتی بخوابد، انتظار شما از نوزاد واقع‌گرایانه نیست.
سن مرتب شدن خواب در نوزادان متفاوت است. مرتب شدن به معنی آسان‌تر به خواب رفتن و تمام شب خوابیدن است. اکثر نوزادان در چند ماه اول تولد بین 14 تا 18 ساعت در شبانه‌روز می‌خوابند، بدون اینکه بین شب و روز تفاوتی قائل شوند.
عادات خواب نوزاد متناسب با عادات تغذیه‌ای او است. تغذیه کم و کوتاه‌مدت برابر است با خوابی نامرتب و کوتاه‌مدت. اغلب نوزادان متولدشده 3 تا 4 ساعت می‌خوابند بدون اینکه برای شیر خوردن بیدار شوند. در چهارماهگی در ساعات خواب نوزاد کاهشی بسیار جزئی به وجود می‌آید. ولی نحوۀ خوابیدن آن‌ها مرتب‌تر می‌شود. قبل از بیداری مدت بیشتری پیچ‌وتاب می‌خورند. زمان خواب آن‌ها طولانی‌تر و تعداد دفعات آن کمتر می‌شود.
با رشد و تکامل مغزی،تدریجاً به محرک‌های بیداری عادت می‌کنند و درنتیجه، زمان خواب عمیق آن‌ها افزایش می‌یابد. در چهارماهگی اکثر نوزادان بیدار ماندن در روز و خوابیدن در شب را یاد می‌گیرند و رعایت می‌کنند.
مطالعات نشان داده است که در شش ماه اول تولد اکثر نوزادان بیش از پنج ساعت در شب نمی‌خوابند. هرچه نوزادان بزرگ‌تر شوند روش خوابیدن آن‌ها نیز تغییر می‌یابد و کامل‌تر می‌شود، به این معنی که مجموعه ساعات خواب آنان به‌تدریج بیشتر می‌شود. میزان خواب سبک کاهش و درصد خواب عمیق افزایش می‌یابد و دورۀ خواب طولانی‌تر می‌گردد.
عادات خواب دربرگیرندۀ منافع پرورشی و حیاتی برای نوزادان است.
در چند ماه اول تولد، نیازها و خواسته‌های نوزاد بیشتر از مواقع دیگر است، درحالی‌که قدرت برقراری ارتباط او ضعیف‌تر است. تصور کنید اگر عادات خواب نوزاد مانند بزرگسالان، یعنی مدت خواب سبک کم و خواب عمیق بیشتر باشد چه مشکلاتی ایجاد می‌شود. در این صورت اگر در خواب سردشان شود، گرسنه باشند یا چنانچه بینی آن‌ها بگیرد و قادر به نفس کشیدن نباشند، بیدار نخواهند شد.
طولانی‌تر بودن خواب سبک برای نوزادان ضعیف علاوه بر منافع حیاتی، موجب رشد و نمو بیشتر آنان می‌گردد. محققان معتقدند که زیاد بودن مدت خواب سبک موجب رشد مغزی نوزاد نیز می‌شود. زمانی که نوزاد در خواب سبک است، مراکز مغز، فعالیت بیشتری می‌کنند و این مسئله کاملاً قابل‌پذیرش است که فعالیت بیشتر مغز برای رشد و نمو در یک سال اول تولد بسیار ضروری است.
در پایان سال اول تولد که مغز کودک به محرک‌های بیداری عادت می‌کند، شما و کودکتان می‌توانید از چند ساعت خواب شبانه متوالی و بدون اختلال لذت ببرید. بااین‌حال درست زمانی که فکر می‌کنید کودک شما عادت به شب‌خیزی را ترک کرده، ناگهانبیدار شدن‌های شبانۀ او شروع می‌شود. بعضی از کودکان زود به خواب می‌روند و خوب می‌خوابند. برخی دیگر به‌سختی به خواب می‌روند و خوب می‌خوابند. دیگران نه تمایلی به خوابیدن نشان می‌دهند و نه خوب می‌خوابند. ترس، جدایی، اضطراب، رؤیاها و کابوس‌های ناراحت‌کننده انگیزه‌های اصلی شب‌خیزی‌های کودکان یک تا سه‌ساله است.
نحوۀ خوابیدن کودکان پرنیاز با سایر کودکان تفاوت دارد.
چرا کودکان پرنیاز به هر چیزی نیاز دارند به‌جز خواب؟ یکی از محاسن یا معایب عادت پرستاری شبانه پدر و مادر این است که معمولاً کودکان همۀ اضطراب‌ها و ناراحتی‌های روز را به شب منتقل می‌کنند.
بعضی از مطالعات نشان داده است که کودکان آرام خیلی آسان‌تر و طولانی‌تر از کودکان ناآرام می‌خوابند. بر اساس این مطالعات کودکانی که خلق‌وخوی حساس‌تری دارند 2 ساعت در شب و 1 ساعت در روز کمتر از سایرین می‌خوابند. ممکن است فکر کنید که کودکان پرنیاز به خواب بیشتری احتیاج دارند و والدین چنین کودکانی نیز چنین طرز تفکری دارند.
کودکان پرنیاز خصوصیات شخصیتی خود را از روز به شب انتقال می‌دهند. پدر و مادر معمولاً فرزند خود را به این صورت توصیف می‌نمایند: خسته‌کننده و هوشیار. همین هوشیاری است که کودک پرنیاز را از خواب شبانه بیدار می‌کند. به نظر می‌رسد آنان دائماً بیدار و هوشیار هستند. گویی به آنان نوری اعطاء شده که خاموش کردنش آسان نیست.
طریقۀ ایجاد مانع در برابر محرک‌ها در کودکان پرنیاز متفاوت است.
کودکان برای دور کردن محرک‌های ناخوشایند حد و توانی دارند و خوابیدن یکی از راه‌هایی است که بیشتر کودکان برای ایجاد مانع در برابر محرک‌های مزاحم انتخاب می‌کنند. موانع کودکان پرنیاز بسیار ناقص و سلول‌های عصبی آن‌ها ضعیف‌تر است. به‌عبارت‌دیگر برای مشاهدۀ بازتاب‌های عصبی لازم نیست زیاد آن‌ها را تحریک کنید.
احساسات کودکان پرنیاز پیوسته در حال تکامل است و همیشه به آنچه در دنیای اطراف آن‌ها می‌گذرد، آگاهی کامل دارند. سیستم‌های رادار آن‌ها به‌آسانی از کار نمی‌افتند. این‌گونه کودکان برای تنظیم و مرتب نمودن نحوۀ خواب احتیاج به زمان بیشتری دارند. به نظر می‌رسد که زمان خواب سبک آن‌ها بیشتر از دیگران است. درنتیجه ساعات زیادی از شب را ناآرام و در حال پیچ‌وتاب به سر می‌برند.
برخی از کودکان پرنیاز از خواب عمیق‌تری لذت می‌برند، در حقیقت به نظر می‌رسد زمانی که آن‌ها در مرحله خواب عمیق به سر می‌برند، کاملاً در خواب احاطه‌شده‌اند. اما زمان بین دو مرحلۀ خواب در کودکان پرنیاز بیشتر از سایرین است. برای خوابانیدن این کودکان احتیاج به تلاش بیشتری است.
منبع:کودک آنلاین
